نخستین آیات
هماهنگى آغاز بعثت با نازل شدن نخستین آیات قرآن کریم، باعث شده است تا مورخان، مفسران و دانشمندان علوم قرآنى و حدیث به بررسى و تعیین نخستین آیات نازل شده برپیامبر(ص) بپردازند. دیدگاههایى در این باره وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: پنج آیه نخست سوره علق، سوره فاتحه الکتاب و سوره مدثر.
دیدگاه نخست پرطرفدارترین دیدگاه در میان مورخان، مفسران و دانشمندان علوم قرآنى و حدیث مى باشد. از میان مورخان مسعودى، ابنهشام، ابناثیر، طبرى و یعقوبى در کتابهاى خود و از میان مفسران شیعه، صاحبان تفاسیر: تبیان، مجمع البیان، المیزان، نمونه و از میان مفسران اهلسنت صاحبان تفاسیر: طبرى (که حدود یازده روایت در این باره ذکر مىکند.) ، درالمنثور، انوارالتنزیل و اسرارالتاویل (معروف به تفسیر بیضاوى) و تفسیرالقرآن العظیم جزو طرفداران این نظریه هستند.
براساس روایات رسیده از امامان معصوم آیات آغازین سوره علق را نخستین آیات نازل شده در غار حرا مىدانند.
امام صادق مىفرماید: «اول ما نزل على رسول الله صلى الله علیه و آله بسم الله الرحمن الرحیم، اقرا باسم ربک...» نخستین آیاتی که بر رسول خدا صلى الله علیه و آله نازل شد، «...اقرا باسم ربک...» بود.
امام هادى نیز فرمود: جبرئیل به محمد صلى الله علیه و آله گفت: «اقرا قال: و ما اقرا قال: اقرا باسم ربک الذى خلق.»
طبرى از علماى اهل سنت در تفسیر خود، 11 روایت و سیوطى 15 روایت نقل مىکند، مبنى براینکه در آغاز بعثت نخستین آیات سوره علق بر پیامبر نازل شده است.
بعثت و منت
در نفس انسان نیازها و غرایزمختلفنى قرار داده شده که همگى طالب ارضا و هدایت صحیح هستند. خداوند متعال براى هدایت انسان بهترین ابزار را در اختیار او قرار داده و امکانات متعددى به او عطا کرده است، تا هم بتواند نیروى خود را صرف ارضاى نفسانیات کند و هم با امکانات و نیروى داده شده، بر خواهشهاى نفسانی غلبه و کششهاى درونى را تحت نظم و ضابطه در آورد.
در این مسیر دو راهنما نیز در اختیار او قرار داده تا حق را از باطل و سره را از ناسره متمایز کند. یکى در درون انسان که عقل است و دیگرى پیامبران الهى که این راهنما از طریق وحى براى انسان فرستاده مىشود تا تمام رفتارها را به انسان بیاموزد و حدود و مقررات آن را نیز روشن نماید، چون عقل داراى خطا و نقصان است. برترین هادى آن است که داراى مقام عصمت و مرتبط با وحى باشد، تنها راه آن بعثت است. پس بعثت بزرگترین نعمت خداوند بربشراست و جا دارد که خداوند براین نعمت منت گذارد و این احسان و نیکویى را به رخ آنان بکشد .
چنان که مىفرماید: «لقد من الله على المومنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین» (آل عمران/ 164)
خداوند برمومنان منت نهاد (نعمت بزرگى بخشید)، هنگامى که درمیان آنها پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیات او را برآنها بخواند و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد و البته پیش از آن در گمراهى آشکار بودند.